Decyzja o rozwodzie dla każdego małżonków jest momentem trudnym, jednak nieuniknionym w przypadku gdy małżonkowie nie widzą szansy na naprawę swojego małżeństwa. Nie rzadko zdarza się, że nieporozumienia między małżonkami wynikają z winy obojga. Jednakże nie oznacza to, że sąd nie może uznać, iż wyłącznie winny rozpadu jest tylko jeden z małżonków.W sprawach sądowych dotyczących rozwodów, sąd orzeka czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jednakże ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie definicji ustawowej winy w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Zgodnie ze stanowiskiem dominującym w nauce prawa, wina rozkładu pożycia małżeńskiego obejmuje element obiektywny (bezprawność) i subiektywny (wola). Do przypisania winy małżonkowi nie jest konieczne, by jego zamiarem było spowodowanie tego rozkładu, wystarczy możliwość przewidywania znaczenia i skutków danego działania (zaniechania) naruszającego przepisy prawa albo zasady współżycia społecznego w doprowadzeniu do rozkładu pożycia.Wina może odnosić się do różnych sfer wspólnego pożycia małżonków – sfery osobistej, uczuciowej, majątkowej. Wina rozkładu pożycia pozostaje zatem w związku z naruszeniem przez małżonka obowiązków wynikających z faktu zawarcia małżeństwa. Mam tutaj na myśli obowiązek wynikający z art. 23 i 27 KRiO, tj. wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy, lojalności i wierności, współdziałania dla dobra rodziny. Za zawinione przyczyny rozkładu pożycia należy uznać również naganne zachowanie wobec dzieci i innych osób bliskich małżonkom.W wyroku orzekającym rozwód sąd może podjąć trzy różne decyzje w przedmiocie orzekania o winie, tj:1
- orzec o winie jednego lub obojga małżonków;
- nie orzekać o winie na zgodne żądanie małżonków
- ustalić, że małżonek (małżonkowie) nie ponosi (nie ponoszą) winy.
Przypisanie jednemu z małżonków winy w powstaniu rozkładu pożycia małżeńskiego stanowi ujemną ocenę moralną postępowania takiego małżonka2. Należy jednakże wyjaśnić, że nie każda reakcja małżonka na zawinione postępowanie (zaniechanie) drugiego małżonka będzie usprawiedliwiona. W orzecznictwie jako ugruntowane, istnieje stanowisko, iż „naganna reakcja małżonka na nieodpowiednie zachowanie się drugiego małżonka jest niedopuszczalna i może prowadzić do uznania współwiny w rozkładzie pożycia. Za taką niewłaściwą reakcję należy uznać np. urządzanie gorszących awantur, bicie współmałżonka, obrzucanie go wulgarnymi zniewagami”3. A contario nie można uznać za zawinioną przyczynę rozkładu pożycia opuszczenia przez małżonka mieszkania, które jest reakcją na niewłaściwą postawę drugiego z małżonków4.Ustalenie w wyroku rozwodowym winy ma istotną doniosłość dla innych rozstrzygnięć, w szczególności o zasądzeniu alimentów dla współmałżonka. Jeżeli wina została przypisana przez sąd w wyroku rozwodowym obojgu małżonków, małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Nieco inaczej przedstawia się sytuacja małżonka niewinnego, który w przypadku, gdy rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej, może domagać się orzeczenia przez sąd, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.Bibliografia
- Czech, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Piasecki, Warszawa 2009, s. 452).
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21.05.1998 r., III CKN 505/97, źródło: Lex: 599785.
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2003 r., IV CKN 1957/00, źródło: Lex nr 121734.
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05.12.1997 r., I CKN 597/97, źródło: OSNC 1998/6/99, M.Prawn. 1998/5/4.
- Ustawa z dnia 25.02.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2015 r., poz. 583).
Rafał KozakiewiczRadca prawny„JURYSTA” Kancelaria Radcy Prawnego Rafał Kozakiewicz w Warszawiewww.prawnik-kozakiewicz.pl