Rodzice mają ustawowy, prawny obowiązek zapewnić swoim dzieciom środki utrzymania do czasu, aż nie będzie ono w stanie utrzymać się samodzielnie. Błędem jest rozumowanie, że alimenty płaci się na dziecko tylko do ukończenia przez niego 18-go roku życia lub 26-go roku życia, jeśli dziecko się uczy. Kiedy alimenty należą się na dziecko i w jakich sytuacjach matka pozostająca z dzieckiem może również domagać się alimentów na jej rzecz, od byłego męża?
Kiedy przysługują alimenty na dziecko?
Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka wynika z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a jego przesłanką jest niezdolność dziecka do samodzielnego utrzymania się. Rodzice przejmują ten obowiązek od momentu narodzin dziecka do czasu jego usamodzielnienia, co nie jest równoznaczne z osiągnięciem przez dziecko pełnoletniości bądź też ukończeniem nauki do 26. roku życia. Kodeks rodzinny i opiekuńczy w ogóle nie wskazuje żadnej granicy wieku, po osiągnięciu którego dziecko bezwzględnie traci prawo do alimentów.
Nawet jeśli pełnoletnie dziecko nie uczy się, ale nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, na rodzicach nadal będzie spoczywał obowiązek alimentacyjny. Nie wygaśnie on, jeśli dziecko nie jest w stanie się usamodzielnić z powodu choroby lub niepełnosprawności.
Zwolnienie z obowiązku alimentacyjnego może dotyczyć tylko zupełnego braku możliwości zarobkowych i majątkowych rodziców. Nawet jeśli rodzic zarabia niewiele, to i tak według prawa musi się tymi dochodami podzielić z dzieckiem.
Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego
Obowiązek alimentacyjny wygasa, jeśli dziecko jest w stanie samodzielnie się utrzymać. Sąd bierze przy tym pod uwagę to, czy dziecko pełnoletnie wykazuje chęć dalszego uczenia się, czy ma osobiste zdolności i cechy charakteru, które pozwalałyby na kontynuowanie nauki. Dziecko pełnoletnie straci prawo do alimentów, kiedy:
- dochody z jego majątku dziecka pozwalają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania,
- zaniedbuje ono studia, dalszą naukę, nie zdaje egzaminów z własnej winy i nie podejmuje starań o znalezienie pracy,
- dziecko może zaspokoić swoje uzasadnione potrzeby z innych źródeł, w tym z renty rodzinnej, z dochodów uzyskiwanych z majątku rodzeństwa, z którym się wychowuje, z pobieranego stypendium czy z uzyskiwanych zarobków.
Wbrew powszechnemu przekonaniu, zawarcie związku małżeńskiego nie powoduje ustania obowiązku alimentacyjnego, ale w pierwszej kolejności obciąża on współmałżonka, a jeśli nie jest on w stanie obowiązku utrzymania dopełnić, to zobowiązani są do tego rodzice dziecka. Także choroby psychiczne, nieuleczalne schorzenia, ułomności cielesne, niemożność znalezienia pracy i znajdowanie się w niedostatku to okoliczności, które powodują utrzymanie obowiązku alimentacyjnego. Z pozwem o alimenty na rzecz małoletniego występuje ten rodzic, u którego dziecko przebywa.
Alimenty dla matki dziecka
Po orzeczeniu rozwodu, matka dziecka, która nie została uznana za wyłącznie winną rozkładu pożycia i która znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego alimentów, jako środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Rozwiedziona matka dziecka może domagać się alimentów w przypadku gdy nie została uznana za wyłącznie winną rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Wówczas sąd na żądanie matki może orzec o alimentach, chociażby ta nie znajdowała się w niedostatku.
Obowiązek alimentacyjny na rzecz matki dziecka wygasa do chwili zawarcia przez nią nowego małżeństwa, bądź z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu, chyba, że w sąd na podstawie szczególnych powodów, wydłuży ten okres, np. matka dziecka jest całkowicie niezdolna do pracy, a były małżonek matki znajduje się w szczególnie dobrym położeniu materialnym .
Wreszcie wystąpienie z roszczeniem o alimenty dla matki dziecka jest możliwe również w procesie o rozwód lub procesie o separację, zgodnie z przepisem art. 444 Kodeksu postępowania cywilnego. Przepis ten wskazuje na możliwość dochodzenia roszczeń alimentacyjnych od drugiego małżonka, a realizacja tego roszczenia następuje przez zgłoszenie wniosku na rozprawie w obecności drugiego małżonka albo w piśmie procesowym, np. pozwie lub odpowiedzi na pozew. Jeśli mąż ponadto został uznany podczas rozprawy rozwodowej za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej niewinnej małżonki, sąd na jej żądanie może orzec, że małżonek ma przyczyniać się w odpowiednim wymiarze do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb byłej żony, nawet jeśli nie znajduje się ona w niedostatku. Jeśli żona pobierająca na siebie alimenty od byłego męża wyjdzie za mąż ponownie, wygasa ten obowiązek alimentacyjny.
