Współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli, korzystających z rzeczy wspólnej z naruszeniem art. 206 KC w sposób wyłączający jego współposiadanie, wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy na podstawie art. 224 § 2 lub art. 225 KC.
W ramach współwłasności ułamkowej dopuszczalne jest wydzielenie części rzeczy wspólnej na rzecz jednego ze współwłaścicieli do wyłącznego korzystania, jeżeli nie sprzeciwiają się temu charakter lub rodzaj rzeczy albo uzasadnione interesy pozostałych współwłaścicieli.
Ustawowe uprawnienie współwłaściciela do korzystania z rzeczy wspólnej.
Ustawowe uprawnienie współwłaściciela do korzystania z rzeczy wspólnej zostało uregulowane w art. 206 KC. Zgodnie z tym przepisem każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli.
Nie będzie miał on jednak zastosowania, jeżeli współwłaściciele rzeczy dokonali umownego podziału albo, jeżeli taki podział został dokonany orzeczeniem sądu (quoad usum). Warto podkreślić, że przysługujące w stosunku wewnętrznym współwłasności uprawnienie do współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej jest niezależne od wielkości udziału we własności.
Nie jest natomiast możliwy podział rzeczy będącej przedmiotem współwłasności łącznej (np. ustawowa wspólność majątkowa małżeńska, wspólność majątkowa wspólników w spółce cywilnej), gdyż z istoty współwłasności łącznej wynika jej bez udziałowy charakter i dlatego współwłaściciel nie może rozporządzać swoim prawem dopóty, dopóki trwa współwłasność łączna.
Zarówno w orzecznictwie jak również literaturze występowała dotychczas rozbieżność stanowisk w kwestii dotyczącej określenia podstawy prawnej roszczenia współwłaściciela o rozliczenie korzyści, jakie odnieśli pozostali współwłaściciele rzeczy, korzystający z tej rzeczy z naruszeniem przepisu art. 206 KC w sposób wykluczający jego współposiadanie. Wątpliwości istniejące na gruncie tego zagadnienia prawnego w sposób wyczerpujący wyjaśnił Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów, który w uchwale z dnia 19 marca 2013 r. (sygn. akt: III CZP 88/12) wskazał, że współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli, korzystających z rzeczy wspólnej z naruszeniem art. 206 KC w sposób wyłączający jego współposiadanie, wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy na podstawie art. 224 § 2 lub art. 225 KC.
Czy współwłaściciel może w drodze powództwa żądać wynagrodzenia?
Tak, więc współwłaściciel może w drodze powództwa żądać od współwłaściciela/li rzeczy, korzystających z tej rzeczy z naruszeniem przepisu art. 206 KC w sposób wykluczający jego współposiadanie, stosownego wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków lub ich równowartości oraz odszkodowania za szkodę spowodowaną zużyciem rzeczy, jej pogorszeniem lub utratą.
Ostateczna postać roszczenia podlegać jednak może stosownym modyfikacjom, w zależności od przesłanki podmiotowej, czyli dobrej lub złej wiary pozwanych współwłaścicieli. Należy przy tym wyjaśnić, że Sąd Najwyższy nie podzielił istniejącego stanowiska, że źródłem roszczenia o dopuszczenie współwłaściciela do współposiadania rzeczy jest art. 206 KC, gdyż także i z jego treści takie roszczenie nie wynika. Jego podstawę stanowi natomiast przepis art. 222 § 1 KC w zw. z art. 206 KC i w takim wypadku pozbawiony współposiadania i korzystania z rzeczy współwłaściciel, może wystąpić z roszczeniem windykacyjnym przeciwko pozostałym współwłaścicielom, które polegać będzie na żądaniu dopuszczenia do posiadania na zasadach określonych w art 206 KC.
Skład 7 sędziów Sądu Najwyższego podtrzymał twierdzenie zawarte Sądu Najwyższego w uchwale z dnia 13 marca 2008 r. (sygn. akt: III CZP 3/08) stwierdzając, że współwłasność jest postacią własności i dlatego środki służące ochronie własności, w tym przede wszystkim roszczenie windykacyjne mogą być stosowane także przez współwłaścicieli do ochrony w stosunku wewnętrznym. Wychodząc, więc z założenia, że współwłasność jest postacią własności, należy podzielić wyrażony w literaturze pogląd, że to tego wspólnego prawa stosuje się przepisy o własności bezpośrednio, a nie w drodze analogii.
Roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z nieruchomości wspólnej przez innego współwłaściciela może być dochodzone zarówno obok roszczenia o zwrot pożytków (art. 207 KC), jak i samodzielnie, nawet wówczas, gdy żadne pożytki lub przychody nie zostały przez bezprawnie władającego współwłaściciela pobrane. Taki współwłaściciel pozbawiony lub bezprawnie niedopuszczony do współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej, może też dochodzić zarówno dopuszczenia do współposiadania, jak i wynagrodzenia za bezprawne korzystanie z rzeczy przez innych współwłaścicieli, gdyż takie roszczenie, jeżeli powstanie, ma charakter samodzielny, a nie akcesoryjny.
Niezależnie od omawianego roszczenia współwłaściciel pozbawiony przez innego współwłaściciela posiadania rzeczy wspólnej może zawsze wystąpić o zniesienie współwłasności.
